Gazeta Podatkowa nr 65 (1731) z dnia 13.08.2020

Uzyskanie lub utrata dochodu a prawo do świadczeń rodzinnych

Jednym z warunków nabycia prawa do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego świadczenia jest spełnienie kryterium dochodowego. Z założenia uwzględniany tu jest dochód rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, na jaki świadczenia te mają być przyznane. Ponieważ jednak uzyskanie lub utrata dochodu w tym roku lub po nim, zmienia sytuację finansową rodziny, okoliczności te mogą wpłynąć na uprawnienia do zasiłku rodzinnego i dodatków.

Kryterium dochodowe

Aby otrzymać zasiłek rodzinny, który ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka, trzeba spełnić określone przez ustawodawcę warunki, w tym kryterium dochodowe. Świadczenie to przysługuje rodzicom, jednemu z rodziców, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu dziecka, albo osobie uczącej się, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty wynoszącej odpowiednio:

• 674 zł lub
   
• 764 zł - w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności,

z zastrzeżeniem dotyczącym uzyskania lub utraty dochodu.

Wskazane limity dochodu obowiązują zarówno w obecnym okresie zasiłkowym, trwającym do 31 października 2020 r., jak i w nadchodzącym, który rozpocznie się z dniem 1 listopada 2020 r.

Przekroczenie obowiązującego progu dochodowego nie musi jednak skutkować automatyczną odmową przyznania świadczenia. Od kilku lat obowiązuje bowiem tzw. zasada złotówka za złotówkę, określona w art. 5 ust. 3-3d ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Pojęcie dochodu

Przy ustalaniu, czy dana rodzina/osoba ucząca się spełniła kryterium dochodowe, brany jest pod uwagę dochód w rozumieniu art. 3 pkt 1-3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, a więc przeciętny miesięczny dochód odpowiednio:

• wszystkich członków rodziny,
   
• osoby uczącej się albo dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego,

osiągnięty/uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym dany okres zasiłkowy, z ewentualnym uwzględnieniem dochodu uzyskanego lub pominięciem dochodu utraconego.

Ustawodawca przy tym wyraźnie sprecyzował, iż uwzględnieniu podlegają, po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób:

• przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.), pomniejszone o:
   
• koszty uzyskania przychodu,
   
• należny podatek dochodowy od osób fizycznych,
   
• składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz
   
• składki na ubezpieczenie zdrowotne,
   
• dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
   
• inne dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, wymienione w art. 4 pkt 1 lit. c) ustawy o świadczeniach rodzinnych, a więc m.in.:
   
• alimenty na rzecz dzieci,
   
• świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów,
   
• świadczenie rodzicielskie.

Uzyskanie/utrata dochodu

Jak już wspomniano, na uprawnienia do zasiłku rodzinnego, w tym także w trakcie okresu zasiłkowego, na który przyznano świadczenie lub odmówiono do niego prawa, może mieć wpływ utrata lub uzyskanie dochodu w rozumieniu art. 4 pkt 23 i 24 ustawy o świadczeniach rodzinnych (patrz tabela).

W przypadku utraty dochodu przez członka rodziny lub osobę uczącą się w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy lub po tym roku, ustalając ich dochód, nie uwzględnia się dochodu utraconego.

Natomiast w razie uzyskania dochodu przez członka rodziny lub osobę uczącą się:

• w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy - ustalając dochód członka rodziny/osoby uczącej się, osiągnięty w tym roku, dochód ten dzieli się przez liczbę miesięcy, w których był uzyskiwany,
   
• po roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy dochód ustala się na podstawie dochodu członka rodziny/osoby uczącej się, powiększonego o kwotę osiągniętego dochodu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu.

Z tym zastrzeżeniem, że taki tryb postępowania obowiązuje, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który jest ustalane lub weryfikowane prawo do świadczeń rodzinnych.

Przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu nie stosuje się jednak do dochodu z tytułu:

• zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo
   
• wyrejestrowania lub rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej,

jeśli członek rodziny lub osoba ucząca się utracili dochód z tych tytułów i w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia utraty dochodu, uzyskali dochód u tego samego pracodawcy lub zleceniodawcy, lub zamawiającego dzieło lub ponownie rozpoczęli pozarolniczą działalność gospodarczą.

W związku z COVID-19

W ostatnim czasie, w związku z wprowadzonymi ograniczeniami mającymi na celu przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się koronawirusa, wiele osób straciło pracę, innym zmniejszono wymiar czasu pracy, a tym samym i wynagrodzenie. Okoliczności te mogą mieć wpływ na uprawnienia do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego świadczenia.

Niewątpliwie bowiem utrata zatrudnienia jest uznawana za utratę dochodu. Jeśli jednak dana osoba otrzymała wsparcie finansowe, o którym mowa w ustawie o dodatku solidarnościowym przyznawanym w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19 (Dz. U. z 2020 r. poz. 1068), warto wiedzieć, że za sprawą art. 13 tej ustawy:

• dodatek solidarnościowy został uznany za dochód w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych,
   
• utrata dodatku solidarnościowego stanowi utratę dochodu, a uzyskanie dodatku solidarnościowego stanowi uzyskanie dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzinnych na okresy zasiłkowe 2019/2020 i 2020/2021, przypadające od dnia 1 listopada 2019 r. do dnia 31 października 2021 r.

Ponadto, zgodnie z art. 15oa ust. 1 specustawy w sprawie COVID-19 (Dz. U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.), obniżenie:

• wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo
   
• dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej

w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych z powodu przeciwdziałania COVID-19, stanowi utratę dochodu w rozumieniu tej ustawy i jest uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń odpowiednio na okresy zasiłkowe od 1 listopada 2019 r. do 31 października 2021 r.

Obowiązek informacyjny

W przypadku wystąpienia zmian w liczbie członków rodziny, uzyskania dochodu (w tym uzyskania prawa do dodatku solidarnościowego) lub innych zmian mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych lub na wysokość otrzymywanych świadczeń, osoba uprawniona jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu właściwego wypłacającego świadczenia rodzinne.

Ponadto osoby otrzymujące świadczenia rodzinne, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe są obowiązane do udzielania, na żądanie organu właściwego lub wojewody, wyjaśnień oraz informacji co do okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych.

Osoby, które z racji przekroczenia dochodu nie otrzymały świadczeń na obecnie obowiązujący okres zasiłkowy, po utracie dochodu (m.in. w związku z obniżeniem wynagrodzenia/dochodu z powodu przeciwdziałania COVID-19 albo utratą dodatku solidarnościowego), powinny zwrócić się do organu właściwego o ponowne ustalenie prawa do świadczeń.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111)