Gazeta Podatkowa nr 34 (2222) z dnia 28.04.2025

O świadczenia rodzinne można występować także w trwającym okresie zasiłkowym

Coraz trudniej rodzinom z dziećmi spełnić warunki do uzyskania zasiłku rodzinnego i dodatków do tego świadczenia, czy innych świadczeń obwarowanych kryterium dochodowym. Nie zmieniło się ono bowiem od lat, w przeciwieństwie do wynagrodzenia, którego np. gwarantowana wysokość w tym samym czasie odnotowała znaczny wzrost. W pewnych okolicznościach, mimo wcześniejszego braku uprawnień do tych świadczeń, można jednak je uzyskać nawet w trakcie trwającego albo kolejnego okresu zasiłkowego.

Kryterium dochodowe

W katalogu świadczeń rodzinnych znajdują się świadczenia, dla uzyskania których trzeba spełnić ustalone przez ustawodawcę kryterium dochodowe. Zaliczają się do nich w głównej mierze:

• zasiłek rodzinny i dodatki do tego świadczenia oraz
• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się żywego dziecka, zwana becikowym.

Szczegółowe zasady przyznawania tych świadczeń zostały określone w rozdziale 2 i rozdziale 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 323 ze zm.).

Mimo że kwoty obowiązujących limitów dochodu dla celów ustalenia uprawnień do ww. świadczeń, podobnie jak ich wysokość, podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin (rozdział 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych), kilka ostatnich weryfikacji nie przyniosło ich wzrostu - pozostają one na niezmienionym poziomie od wielu lat, a w przypadku becikowego od czasu wprowadzenia kryterium dochodowego dla celów uzyskania tego świadczenia (patrz Tabela 1).

Okres zasiłkowy

Prawo do zasiłku rodzinnego ustala się na okres zasiłkowy obejmujący okres od dnia 1 listopada do dnia 31 października następnego roku kalendarzowego, z założenia począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu zasiłkowego.

Przy czym wnioski w sprawie ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych na nowy okres zasiłkowy są przyjmowane od 1 sierpnia danego roku, a w przypadku wniosków składanych drogą elektroniczną - od 1 lipca danego roku.

Aby zatem otrzymać świadczenie przez pełny okres zasiłkowy, tj. począwszy od 1 listopada danego roku, z wnioskiem o jego przyznanie należy wystąpić w okresie od 1 lipca do 30 listopada danego roku. Po upływie tego terminu świadczenia przyznawane są od miesiąca złożenia wniosku, do końca okresu zasiłkowego, chyba że:

• wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności zostanie złożony w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności - wówczas prawo do świadczenia ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności,
• orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony - w takim przypadku prawo do świadczeń rodzinnych uzależnionych od niepełnosprawności ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia, nie dłużej jednak niż do końca okresu zasiłkowego.

Kwestię tę reguluje art. 24 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Wniosek o becikowe

Wniosek o wypłatę jednorazowej zapomogi składa się natomiast w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka, a w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego - w terminie 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką albo przysposobienia, nie później niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.

Ten 12-miesięczny termin na złożenie wniosku może obejmować dwa okresy zasiłkowe, co może mieć znaczenie przy ustaleniu, czy zostało spełnione kryterium dochodowe (patrz Tabela 2).

Pojęcie dochodu

Określając limity dochodu dla celów uprawnień do świadczeń rodzinnych, ustawodawca sprecyzował, iż:

• brany tu jest pod uwagę dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się,
• za dochód - uznaje się tu, po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób, wskazane w art. 3 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych:
• przychody podlegające opodatkowaniu, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne,
• dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
• inne dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o pdof,
• dochód rodziny - oznacza przeciętny miesięczny dochód wszystkich członków rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy.

Przy ustalaniu prawa do:

• zasiłku rodzinnego - brany jest zatem dochód rodziny uzyskany w roku poprzedzającym dany okres zasiłkowy, na jaki ustalane jest prawo do tego świadczenia,
• becikowego - istotny jest uzyskany w roku poprzedzającym okres zasiłkowy, w którym został złożony wniosek o to świadczenie,

z zastrzeżeniem dotyczącym dochodu uzyskanego i utraconego.

Nowe okoliczności

W przypadku wystąpienia zmian w liczbie członków rodziny, uzyskania dochodu lub innych zmian mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych, w tym na wysokość otrzymywanych świadczeń, osoba uprawniona jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu właściwego wypłacającego świadczenia rodzinne. Chodzi o to, aby nie generować nadpłaty świadczenia.

Warto jednak pamiętać, iż wnioski o świadczenia rodzinne można złożyć po zaistnieniu okoliczności uprawniających do danego świadczenia (patrz ramka).