Gazeta Podatkowa nr 37 (974) z dnia 9.05.2013

Ograniczenie w prawie do specjalnego zasiłku opiekuńczego

Z dniem 1 stycznia 2013 r. katalog świadczeń opiekuńczych, przewidzianych w ustawie o świadczeniach rodzinnych, został uzupełniony nowym świadczeniem. O specjalny zasiłek opiekuńczy, bo o nim tutaj mowa, mogą ubiegać się osoby rezygnujące z pracy zarobkowej w celu zapewnienia opieki m.in. nad członkiem rodziny, którego niepełnosprawność powstała po ukończeniu odpowiednio 18 lub 25 lat. Aby świadczenie to zostało im przyznane, muszą jednak spełnić określone warunki, w tym m.in. kryterium dochodowe.

Nowe świadczenie

Do końca ubiegłego roku wszystkie osoby, które zrezygnowały z aktywności zawodowej, aby zaopiekować się niepełnosprawnym członkiem rodziny, mogły uzyskać prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Świadczenie to było przyznawane niezależnie od:

• wieku osoby wymagającej opieki, a właściwie momentu powstania jej niepełnosprawności,
   
• sytuacji finansowej osoby sprawującej opiekę i osoby wymagającej opieki.

Z dniem 1 stycznia 2013 r., za sprawą art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, zwanej dalej ustawą nowelizującą, wprowadzono jednak ograniczenie w prawie do świadczenia pielęgnacyjnego. Obecnie mogą na nie liczyć jedynie osoby niepodejmujące lub rezygnujące z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą, której niepełnosprawność powstała:

• nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
   
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, przy czym nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

W głównej mierze prawo do tego świadczenia uzyskują rodzice i opiekunowie dzieci legitymujących się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami konieczności:

• stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
   
• stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Dla sprawujących opiekę nad innymi (niż wymienione wcześniej) osobami wprowadzono nowe świadczenie - specjalny zasiłek opiekuńczy. Zasady jego przyznawania zostały określone w art. 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Kryterium dochodowe

Przede wszystkim, aby uzyskać prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, dochód w przeliczeniu na osobę nie powinien przekroczyć kwoty ustalonej jako kryterium dochodowe dla celów przyznania zasiłku rodzinnego, gdy członkiem jest dziecko niepełnosprawne, która obecnie (do 31.10.2014 r.) wynosi 623 zł. W tym przypadku jednak brany jest pod uwagę łączny dochód:

• rodziny osoby sprawującej opiekę oraz
   
• rodziny osoby wymagającej opieki.

Zasada ta obowiązuje także wówczas, gdy prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego ustala się na osobę znajdującą się pod opieką opiekuna prawnego lub umieszczoną w rodzinie zastępczej spokrewnionej w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Przekroczenie wskazanego progu dochodowego skutkuje odmową prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, choć istnieje pewne odstępstwo od tej zasady, przewidziane w art. 16a ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Dotyczy to sytuacji, gdy kwota tego przekroczenia jest niższa lub równa wartości odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który specjalny zasiłek opiekuńczy jest ustalany (obecnie 77 zł). Otóż w takim przypadku świadczenie to przysługuje, o ile było należne w poprzednim okresie zasiłkowym.

Przy czym przekroczenie dochodu w kolejnym roku kalendarzowym uniemożliwi jego przyznanie na następny okres zasiłkowy.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 520 zł miesięcznie.

Świadczenie na wniosek

Specjalny zasiłek opiekuńczy przyznawany jest na wniosek zainteresowanego, do którego należy załączyć stosowne dokumenty. Ich szczegółowy wykaz został określony w § 7 ust. 2 z uwzględnieniem § 2 ust. 2 pkt 5 i 7 oraz § 3 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. z 2013 r. poz. 3).

Wzór wymaganego wniosku został określony w załączniku nr 17 do wymienionego rozporządzenia, a dostępny jest m.in. na stronie internetowej naszego Wydawnictwa: www.gofin.pl.

Co do zasady, omawiane świadczenie przyznawane jest na okres zasiłkowy, obejmujący okres od 1 listopada do 31 października następnego roku kalendarzowego. Podstawą do ustalenia stosownych uprawnień jest dochód rodziny uzyskany w roku poprzedzającym dany okres zasiłkowy. Przykładowo, ustalając prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego od 1 kwietnia do 31 października 2013 r., a więc na okres przypadający w okresie zasiłkowym 2012/2013, organ właściwy weźmie pod uwagę dochody rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny wymagającej opieki uzyskane w 2011 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 ze zm.)

Ustawa z dnia 7.12.2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1548)