Pozbawienie uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego niezgodne z Konstytucją

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 5 grudnia br., sygn. akt K 27/13, orzekł, że przepisy art. 11 ust. 1 i 3 ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 1548) są niezgodne z Konstytucją.

Wniosek w tej sprawie do TK skierował Rzecznik Praw Obywatelskich w czerwcu 2013 r.

Przypomnijmy, za sprawą powołanej noweli do ustawy o świadczeniach rodzinnych osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne zachowały do nich prawo wyłącznie do dnia 30 czerwca 2013 r. Wydane bowiem decyzje o przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego wygasły na mocy przytoczonych wcześniej przepisów przejściowych. Zaskarżona do Trybunału regulacja ustawy nowelizującej naruszała, zdaniem RPO, konstytucyjną zasadę zaufania do państwa i prawa oraz zasadę praw nabytych. Trwałość ostatecznych decyzji administracyjnych jest jedną z podstawowych zasad postępowania administracyjnego. Właśnie w oparciu o taki akt administracyjny osoby zainteresowane nabyły uprawnienia do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Z powodu opieki nad niepełnosprawnym przerwali bądź nie podejmowali zatrudnienia. Nowe warunki przyznawania pobieranego świadczenia pielęgnacyjnego nie powinny dotyczyć osób uprawnionych na podstawie przepisów dotychczasowych.

W skierowanym do TK stanowisku Prokurator Generalny ocenił, iż przepisy art. 11 ust. 1 i 3 są niezgodne z zasadą ochrony praw nabytych oraz z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, wywodzonymi z art. 2 Konstytucji. Analogiczne stanowisko zajęła Marszałek Sejmu.

TK stanął na stanowisku, że doszło do naruszenia praw słusznie nabytych oraz zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa w odniesieniu do tej grupy osób, które pobierały świadczenie pielęgnacyjne na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, które jednocześnie nie spełniły przesłanek nabycia świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą.

Trybunał podkreślił, że deklarowana przez ustawodawcę konieczność racjonalizowania systemu świadczeń opiekuńczych w celu wyeliminowania nadużyć, sama w sobie nie uzasadnia znoszenia praw słusznie nabytych. Przedsięwzięcie racjonalizujące nie może bowiem abstrahować od zastanych stosunków prawnych, zwłaszcza gdy mają charakter chronionych konstytucyjnie praw podmiotowych.

W obowiązujących przepisach nie została przewidziana żadna procedura ani wskazany organ władzy publicznej właściwy do orzekania w kwestii ewentualnego "przywrócenia" prawa do tego świadczenia. Skutki ustawy zmieniającej nastąpiły "automatycznie" i nie były uzależnione od wydania aktów stosowania prawa czy przeprowadzenia postępowań w indywidualnych sprawach świadczeniobiorców.

Zrealizowanie wyroku TK będzie wymagało zmiany prawa. Sam wyrok nie jest podstawą roszczeń o wypłatę utraconych korzyści za okres po 30 czerwca 2013 r. oraz ubiegania się o nowe świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, które przewiduje obowiązująca ustawa o świadczeniach rodzinnych. Wynika to z faktu, że dotyczył on norm prawa przejściowego, które w dodatku zmaterializowały się już w dniu orzekania.

(źródło: www.trybunal.gov.pl)