Gazeta Podatkowa nr 102 (1559) z dnia 20.12.2018

Sprawowanie pieczy bieżącej nad dzieckiem uprawnia do świadczeń rodzinnych

Osoba odpowiedzialna za utrzymanie dziecka, której Państwo powierzyło bieżącą pieczę nad jego wychowaniem i rozwojem, ma prawo skutecznego domagania się częściowego pokrycia kosztów utrzymania dziecka, jeżeli dochód rodziny uprawnia do jej otrzymania.

STAN FAKTYCZNY:

Wnioskodawczyni 28 grudnia 2017 r. złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych na trójkę wnucząt, przedkładając wraz z wnioskiem postanowienie Sądu Rejonowego o ich umieszczeniu pod jej bieżącą pieczą.

Prezydent Miasta odmówił przyznania wnioskodawczyni zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami. Od powyższej decyzji złożyła ona odwołanie. Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że wprawdzie sprawuje ona faktyczną opiekę nad dziećmi, wobec umieszczenia ich na mocy postanowienia sądu pod jej bieżącą pieczą, to jednak nie jest opiekunem faktycznym dzieci w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie bowiem z definicją legalną opiekunem faktycznym jest osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka. SKO utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta.

Wnioskodawczyni złożyła skargę do sądu administracyjnego, po czym swój udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym zgłosił Rzecznik Praw Dziecka.

SĄD ORZEKŁ:

Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję SKO.

Jako że zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka, WSA uznał, iż charakter i cel tego świadczenia winny mieć nadrzędne znaczenie przy ustalaniu prawa do niego. Świadczenie to służy zaspokojeniu potrzeb dziecka, dbałości o jego dobro i ochronę. Skierowane jest zaś do podmiotów, które sprawują opiekę nad dzieckiem. Wskazał, że, co do zasady, bieżącą pieczę nad dzieckiem sprawują rodzice. W realiach niniejszej sprawy zasada ta nie miała zastosowania, bowiem władza rodzicielska matki wnucząt skarżącej została ograniczona, a na podstawie postanowienia SR dzieci zostały umieszczone pod bieżącą pieczą babki ojczystej. Jednocześnie podał, że postanowienie to nie jest podstawą, aby uznawać ją za opiekuna prawnego. Wnioskodawczyni nie została ustanowiona rodziną zastępczą. Nie mogły więc mieć w tej sprawie zastosowania przepisy dotyczące pieczy zastępczej określone w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Sprawowanie bieżącej pieczy nie zostało też objęte przepisami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Sąd podkreślił, że ustawa o świadczeniach rodzinnych wśród uprawnionych do ubiegania się o te należności nie uwzględniła osoby faktycznie opiekującej się dzieckiem, czyli takiej, która sprawuje pieczę bieżącą nad dzieckiem na mocy orzeczenia sądu. Ograniczyła krąg opiekunów faktycznych do osób, które wystąpiły z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka. Tym samym pozbawiła opiekuna dziecka, nad którym jest sprawowana piecza bieżąca, możliwości uzyskania przynajmniej częściowego pokrycia wydatków na jego utrzymanie. Uznać więc należało, że przepisy tej ustawy w sposób niedostateczny chronią prawa rzeczywistego opiekuna dziecka, sprawującego bieżącą pieczę i to na mocy rozstrzygnięcia sądu, a przede wszystkim nie chronią praw dzieci, na rzecz których świadczenie jest przewidziane. W tej sytuacji, poszukując lepszej ochrony interesów dzieci, a przy tym i ich opiekuna sprawującego pieczę bieżącą, sąd odniósł się bezpośrednio do zasad konstytucyjnych i przepisów Konwencji o Prawach Dziecka.

W ocenie WSA ograniczenie uprawnień w dostępności do świadczeń rodzinnych w czasie sprawowania bieżącej pieczy nad małoletnimi (co w warunkach przedmiotowej sprawy trwało wiele miesięcy) stanowi istotne naruszenie praw, wynikających wprost z Konstytucji RP i Konwencji o Prawach Dziecka.

(wyrok WSA w Łodzi z dnia 16 października 2018 r., sygn. akt II SA/Łd 532/18)