Gazeta Podatkowa nr 21 (1375) z dnia 13.03.2017

O jakie świadczenie wnioskować po wykorzystaniu okresu zasiłkowego?

Zdarza się, że mimo wykorzystania pełnego okresu zasiłkowego ubezpieczony nie odzyskał zdolności do pracy. Może wówczas, po spełnieniu określonych warunków, uzyskać prawo do świadczenia rehabilitacyjnego lub renty z tytułu niezdolności. Przy czym w zasadzie nie ma większego znaczenia, o które z tych świadczeń początkowo wystąpi.

Okres zasiłkowy

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową, traktowanych na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby - nie dłużej jednak niż przez:

• 182 dni lub
   
• 270 dni - jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży.

Po wykorzystaniu tego okresu, mimo potwierdzania dalszej niezdolności do pracy, zasiłek chorobowy już nie przysługuje.

Co istotne, do tego tzw. okresu zasiłkowego wlicza się:

• wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy oraz traktowanej na równi z tą niezdolnością, a także
   
• okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.

Stanowi o tym art. 8 i 9 ustawy zasiłkowej.

Świadczenie rehabilitacyjne

Ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy, przyznawane jest - na jego wniosek - świadczenie rehabilitacyjne. Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy, liczonych każdy po 30 dni, a więc łącznie nie dłużej niż przez 360 dni (tj. 12 miesięcy × 30 dni).

Przy czym o okolicznościach uzasadniających przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, orzeka lekarz orzecznik lub - w II instancji - komisja lekarska ZUS (patrz ramka), na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, a nie - jak dla celów wypłaty zasiłku chorobowego - lekarz prowadzący leczenie, wystawiający stosowne zaświadczenie lekarskie.

Nie przysługuje ono jednak osobie uprawnionej do:

• emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,
   
• zasiłku dla bezrobotnych,
   
• zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego,
   
• nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,
   
• urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.

Ponadto okres, na jaki przyznawane jest świadczenie rehabilitacyjne, powinien być wykorzystany wyłącznie na leczenie i rehabilitację. Wykonywanie w jego trakcie pracy zarobkowej lub też wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia skutkuje (podobnie jak w przypadku zasiłku chorobowego) utratą prawa do tego świadczenia (art. 17 ust. 1 z uwzględnieniem art. 22 ustawy zasiłkowej).

Renta

Osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu, może uzyskać - po spełnieniu warunków określonych w art. 57 ustawy emerytalnej - prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Przy czym za:

• całkowicie niezdolną do pracy - uznawana jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy,
   
• częściowo niezdolną do pracy - uznawana jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Renta z tytułu niezdolności do pracy, jak sama nazwa wskazuje, przysługuje ubezpieczonemu niezdolnemu do pracy, który ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący odpowiednio od 1 roku do 5 lat, z założenia przypadających w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Ponadto jego niezdolność do pracy powinna powstać we wskazanych przez ustawodawcę okresach (np. w okresie ubezpieczenia) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania, chyba że udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Osobie, która spełniła powyższe warunki, przysługuje:

• renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała lub
   
• renta okresowa (przez okres wskazany w decyzji organu rentowego) - gdy niezdolność do pracy jest okresowa.

I w tym przypadku oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia m.in. daty powstania niezdolności do pracy, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik lub odpowiednio komisja lekarska ZUS.

Osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy może podjąć lub kontynuować działalność zarobkową. Musi jednak liczyć się z tym, że uzyskiwane z tego tytułu przychody mogą być podstawą do zawieszenia prawa do świadczenia lub zmniejszenia jego wysokości, na zasadach określonych w art. 104 ustawy emerytalnej.

Decyzja należy do ZUS

Mimo że świadczenie rehabilitacyjne i renta z tytułu niezdolności do pracy przyznawane są na wniosek osobom niezdolnym do pracy, to jednak - jak wskazano wcześniej - warunki uzyskania do nich prawa są odmienne. Ponadto regulują je inne przepisy, określone odpowiednio dla:

• świadczenia rehabilitacyjnego - w ustawie zasiłkowej oraz rozporządzeniu MRPiPS w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków... (Dz. U. z 2017 r. poz. 87),
   
• renty z tytułu niezdolności do pracy - w ustawie emerytalnej oraz rozporządzeniu MPiPS w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412).

W inny sposób oblicza się również wysokość tych świadczeń (patrz tabela).

Ubezpieczony nie ma jednak możliwości wyboru, które świadczenie ma mu być ostatecznie przyznane, kierując się np. wysokością świadczenia, albo możliwością aktywności zawodowej w trakcie jego pobierania. To, o jakie świadczenie wystąpił, składając stosowny wniosek, np. zgodnie z sugestią lekarza prowadzącego leczenie, to jest o świadczenie rehabilitacyjne czy rentę z tytułu niezdolności do pracy, również nie ma decydującego znaczenia.

Lekarz orzecznik ZUS może bowiem orzec o okolicznościach uzasadniających przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki wymagane do uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego, określone w ustawie zasiłkowej. Jeżeli natomiast osoba ubiegająca się o świadczenie rehabilitacyjne nie spełnia warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia, lekarz orzecznik może orzec o niezdolności do pracy tej osoby, co w efekcie da jej możliwość nabycia uprawnień do renty.

Taki tryb postępowania przewiduje § 7 rozporządzenia MPS w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz. U. z 2004 r. nr 273, poz. 2711 ze zm.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.)

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.)