Gazeta Podatkowa nr 97 (1242) z dnia 3.12.2015

Zmiany w zakresie wysokości oraz okresu należnego zasiłku macierzyńskiego

Osoby ubezpieczone w razie urodzenia dziecka lub przyjęcia go na wychowanie mogą korzystać z zasiłku macierzyńskiego. Uprawnienia do tego świadczenia stale są rozszerzane, a okres ich wypłaty - wydłużany. Kolejne zmiany nastąpią na początku nowego roku. Związane są one m.in. z nowelizacją przepisów prawa pracy w zakresie urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego. Ponadto od 1 stycznia 2016 r. będzie obowiązywała minimalna wysokość tego świadczenia.

Wysokość zasiłku

Miesięczny zasiłek macierzyński stanowi odpowiedni procent podstawy wymiaru tego świadczenia. Wynosi on odpowiednio: 100% i 60% lub 80% podstawy wymiaru zasiłku w zależności od rodzaju urlopu, za który świadczenie to przysługuje, oraz trybu występowania z wnioskiem o to świadczenie (patrz tabela).

Podstawę wymiaru zasiłku natomiast co do zasady oblicza się jako przeciętne/y miesięczne/y wynagrodzenie/przychód za okres 12 lub - przy krótszym okresie zatrudnienia/ubezpieczenia - pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia poprzedzających miesiąc nabycia prawa do świadczenia.

Stanowi o tym odpowiednio art. 31, art. 36 ust. 1 i 2, art. 48 z uwzględnieniem art. 43 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Niskie wynagrodzenie/przychody w rozumieniu art. 3 pkt 3 i 4 ustawy zasiłkowej przekładają się więc na odpowiednio niewysoką kwotę należnego zasiłku macierzyńskiego. Co prawda ustawodawca przewidział minimalną podstawę wymiaru zasiłku, jednak wyłącznie dla ubezpieczonych będących pracownikami, do których mają odpowiednie zastosowanie przepisy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Ponadto ta minimalna kwota zmniejszana jest odpowiednio do wymiaru czasu pracy świadczonej przez daną osobę ubezpieczoną.

Zdarza się więc, że kwota zasiłku macierzyńskiego za cały miesiąc jest bardzo niska (np. w przypadku pracownicy zatrudnionej na 1/4 etatu, z odpowiednim do tego wymiaru czasu pracy minimalnym wynagrodzeniem, nie przekracza 400 zł).

Co najmniej 1.000 zł

Z dniem 1 stycznia 2016 r. do katalogu świadczeń rodzinnych zostanie dodane nowe świadczenie rodzicielskie. Będzie ono wypłacane, co do zasady, w wysokości 1.000 zł miesięcznie, rodzicom i opiekunom dzieci, którzy nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. Stanie się tak za sprawą ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1217).

Na wprowadzeniu tego świadczenia zyskają również ubezpieczeni, którzy wprawdzie otrzymują zasiłek macierzyński lub stosowne uposażenie, jednak jego wysokość "netto" jest niższa od wartości świadczenia rodzicielskiego.

W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych okaże się po 31 grudnia 2015 r. niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, a więc 1.000 zł, będzie podlegała podwyższeniu do tej właśnie wysokości. Jeśli zasiłek macierzyński będzie przysługiwał za część miesiąca, stosowne podwyższenie zostanie ustalone proporcjonalnie do okresu, za który będzie wypłacany zasiłek macierzyński.

Podwyższenie to, finansowane z budżetu państwa, będzie dokonywane z urzędu przez płatnika zasiłku, tj. odpowiednio przez płatnika składek lub ZUS, z zastrzeżeniem dotyczącym uprawnionych do zasiłku z kilku tytułów (patrz ramka).

Kwestie te regulują odpowiednio przepisy art. 31 ust. 3a-3c oraz art. 62 ust. 4-6 ustawy zasiłkowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r.

Dłużej na zasiłku

Z dniem 2 stycznia 2016 r. ubezpieczonych czekają kolejne zmiany w zakresie prawa do zasiłku macierzyńskiego. Związane są one m.in. z likwidacją dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego. Jednocześnie o wymiar likwidowanego urlopu zostanie wydłużony urlop rodzicielski. W efekcie, co do zasady, świadczenie to nadal będzie należne przez analogiczny jak obecnie okres. Podobnie będzie z wysokością świadczenia. Nadal przez pierwsze 26 tygodni zasiłek macierzyński będzie przysługiwał w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, a za pozostałe 26 tygodni - 60% tej podstawy lub 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres (patrz tabela).

Dzięki zmianie zasad udzielania urlopu rodzicielskiego nie będzie jednak już musiała być zachowana ciągłość w pobieraniu zasiłku macierzyńskiego.

Przypomnijmy, iż od 2 stycznia 2016 r. urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni będzie mógł być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu, przy czym nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia.

Ponadto w pewnych okolicznościach okres urlopu rodzicielskiego, a tym samym należnego zasiłku macierzyńskiego może być wydłużony nawet do 64 lub - w przypadku większej liczy dzieci - 68 tygodni. Będzie to możliwe w przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu.

Więcej na temat urlopów rodzicielskich na nowych warunkach pisaliśmy w GP nr 87 z dnia 29.10.2015 r. na str. 14-15.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.)