Termin na złożenie wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego dla ubezpieczonych niebędących pracownikami

Ubezpieczeni niebędący pracownikami (np. prowadzący działalność gospodarczą, zleceniobiorcy) w celu uzyskania zasiłku macierzyńskiego przez okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres:

dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
urlopu ojcowskiego,

zobowiązani są złożyć płatnikowi zasiłku wniosek o jego wypłatę - co najmniej na dzień przed terminem rozpoczęcia korzystania z zasiłku macierzyńskiego za te okresy.

Taki termin obowiązuje również osoby pobierające zasiłek macierzyński za okres po ustaniu ubezpieczenia oraz pracowników w czasie korzystania z urlopu wychowawczego.

Powyższe wynika z § 18 pkt 2 i § 20 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 1594).

Przykład

Zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu, od 2 stycznia 2015 r. W dniu 17 kwietnia 2015 r. złożył wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu ojcowskiego od 20 kwietnia do 3 maja 2015 r. (14 dni), na dziecko urodzone 16 grudnia 2014 r. Zleceniobiorca nabył prawo do zasiłku, ponieważ wniosek został złożony przed terminem rozpoczęcia okresu jego płatności.

Przykład

Osoba prowadząca działalność gospodarczą od kilku lat podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu. Od 27 listopada 2014 r. do 15 kwietnia 2015 r. pobierała zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi "podstawowego" urlopu macierzyńskiego. W dniu 17 kwietnia 2015 r. złożyła w ZUS wniosek o wypłatę zasiłku za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 16 kwietnia do 27 maja 2015 r. Nie nabyła prawa do zasiłku z uwagi na złożenie wniosku po terminie.

Zwracamy uwagę! W dniu 24 marca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytania prawne sądów rejonowych dotyczące poprawności określenia terminu złożenia wniosku, o którym mowa wyżej. W ocenie sądów pytających, w przepisie art. 59 ustawy zasiłkowej upoważniającym do wydania zaskarżonego rozporządzenia prawodawca umocował właściwego ministra wyłącznie do określenia "innych wymaganych dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków". Nie został on upoważniony do wyznaczania terminu, a tym bardziej do ograniczania terminem końcowym wniosku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego.

Trybunał w wyroku z dnia 24 marca 2015 r. (sygn. akt P 42/13) orzekł, że zgodnie z przepisami ustawy zasiłkowej, zasiłek macierzyński przysługuje "przez okres", a więc w trakcie okresu, którym w przypadku pracowników jest urlop macierzyński i ojcowski, a w przypadku innych ubezpieczonych - okres odpowiadający tym urlopom. Zdaniem Trybunału: "(…) korzystanie z zasiłku macierzyńskiego w okresie zasiłkowym pracownikom gwarantują generalnie przepisy kodeksu pracy, uzależniając wprost realizację prawa do urlopu od wystąpienia ze stosownym wnioskiem podającym datę rozpoczęcia urlopu, która jest zarazem początkową datą okresu zasiłkowego. W odniesieniu natomiast do ubezpieczonych niebędących pracownikami, tego rodzaju gwarancję stwarza zasadniczo taka interpretacja przepisów ustawowych i wykonawczych, zgodnie z którą osoby te winny składać wniosek o przyznanie i wypłatę zasiłku macierzyńskiego przed początkiem wskazywanego w nim okresu zasiłkowego. (…)".

Trybunał stwierdził także, iż: "Skoro najpóźniejszy z możliwych do ustalenia terminów na złożenie wniosku o przyznanie i wypłatę zasiłku macierzyńskiego wynika z ustawy, to zaskarżone przepisy rozporządzenia, wskazując jako graniczny w tym względzie ów najpóźniejszy termin, nie wprowadziły żadnej normatywnej nowości, a jedynie doprecyzowały to, co wyraził ustawodawca.".

Termin na złożenie wniosku o przyznanie i wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego musi przypadać najpóźniej w dniu poprzedzającym rozpoczęcie okresu, od którego zasiłek ten ma przysługiwać.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego powołane wyżej przepisy rozporządzenia są zgodne z art. 59 ust. 15 ustawy zasiłkowej oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Powyższy termin dotyczy też wniosków składanych o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu.

Dodajmy, że dowodem do wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi "podstawowego" urlopu macierzyńskiego jest skrócony odpis aktu urodzenia dziecka. Zasiłek ten wypłacany jest najpóźniej od dnia porodu, z tym że nie ma rygorystycznego terminu na wystąpienie z wnioskiem o jego wypłatę. Roszczenie o zasiłek przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje (art. 67 ust. 1 ustawy zasiłkowej).