Od czego zależy wysokość zasiłku macierzyńskiego?

Z zasiłku macierzyńskiego ubezpieczeni rodzice lub opiekunowie dziecka mogą obecnie korzystać przez rok, a przy większej liczbie dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych jednocześnie na wychowanie - nawet i dłużej. Wysokość świadczenia stanowi odpowiedni procent podstawy wymiaru zasiłku, zróżnicowany lub jednakowy przez cały należny okres, w zależności od tego, czy i kiedy ubezpieczony wystąpił o pełny jego wymiar. To, w jakiej kwocie zasiłek jest wypłacany, zależy więc m.in. od samego ubezpieczonego.

Odpowiedni procent podstawy wymiaru

Od czasu wprowadzenia do katalogów urlopów z tytułu macierzyństwa - urlopu rodzicielskiego, a tym samym wydłużenia okresu należnego zasiłku macierzyńskiego, wysokość tego świadczenia została zróżnicowana. O ile wcześniej, tj. przed 17 czerwca 2013 r., zasiłek macierzyński wypłacany był wyłącznie w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, od tego dnia wynosi odpowiednio:

100% podstawy wymiaru zasiłku - za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,

60% podstawy wymiaru zasiłku - za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego,

lub też

80% podstawy wymiaru zasiłku - za cały okres odpowiadający okresowi wymienionych wcześniej urlopów.

Kalkulator urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.

Decyduje data złożenia wniosku

Przy czym ta jednakowa, 80-procentowa wysokość świadczenia, przewidziana jest wyłącznie w przypadkach wymienionych w art. 31 ust. 3 ustawy zasiłkowej, tj. gdy:

ubezpieczona będąca pracownicą wystąpiła z wnioskiem, o którym mowa w art. 179¹ Kodeksu pracy, tj. od razu o pełny wymiar wszystkich należnych jej urlopów z tytułu macierzyństwa (patrz ramka),
ubezpieczona niebędąca pracownicą wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożyła w terminie i na zasadach określonych w art. 179¹ Kodeksu pracy,
ubezpieczony będący pracownikiem, złożył wniosek, o którym mowa w art. 182⁴ Kodeksu pracy, tj. odpowiednio od razu o pełny wymiar dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego,
ubezpieczony niebędący pracownikiem wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożył w terminie i na zasadach określonych w art. 182⁴ Kodeksu pracy.

Niewystąpienie od razu o pełny wymiar wszystkich urlopów z tytułu macierzyństwa/rodzicielstwa nie przekreśla możliwości skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego (odpowiednio zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów). Ze stosownym wnioskiem o taki urlop (zasiłek) można bowiem wystąpić także później, przy czym, co do zasady, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu (zasiłku). Wówczas jednak nie będzie możliwości wypłaty zasiłku macierzyńskiego w jednakowej, tj. 80-procentowej wysokości.

Za urlop ojcowski

Jedynie zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego przysługuje niezmiennie w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Bez znaczenia jest tu, czy i w jakiej (procentowej) wysokości oraz za okres jakich urlopów wypłacany był wcześniej zasiłek macierzyński ubezpieczonej matce dziecka lub też samemu ubezpieczonemu, który korzystał np. z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i/lub części urlopu rodzicielskiego (przykład 1).

Ta sama podstawa

Jeśli ubezpieczona matka dziecka, co nie należy do rzadkości, przed porodem przebywała na zwolnieniu lekarskim, a tym samym z zasiłku macierzyńskiego korzysta bezpośrednio po wynagrodzeniu chorobowym, zasiłku chorobowym lub świadczeniu rehabilitacyjnym, podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego, co do zasady, nie ustala się na nowo. Za sprawą art. 43 ustawy zasiłkowej stanowi ją bowiem podstawa wymiaru ostatnio wypłacanego świadczenia.

Przypomnijmy, iż w świetle przytoczonego przepisu, podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Tym samym również podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego należnego ubezpieczonemu ojcu dziecka nie powinna być ustalana na nowo, jeśli wcześniej korzystał on z innych świadczeń chorobowych i między nimi nie było przerwy, albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Wyjątek stanowi sytuacja, gdy w międzyczasie (np. w przerwie między świadczeniami) nastąpiła zmiana umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegająca na zmianie wymiaru czasu pracy. Wówczas bowiem, za sprawą art. 40 ustawy zasiłkowej, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowiłoby wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy.

Inna wysokość świadczenia

Brak konieczności ustalenia nowej podstawy wymiaru świadczenia dla celów wypłaty zasiłku macierzyńskiego, nie jest jednak równoznaczny z tym, że nie zmieni się wysokość samego świadczenia. Jak bowiem wspomniano na wstępie, zasiłek macierzyński stanowi odpowiedni procent podstawy jego wymiaru. Podobnie jest z pozostałymi świadczeniami, które wynoszą odpowiednio:

wynagrodzenie chorobowe - co najmniej 80% lub 100% podstawy wymiaru,
zasiłek chorobowy - 70%, 80% lub 100% podstawy wymiaru,
świadczenie rehabilitacyjne - 90%, 75% lub 100% podstawy wymiaru,
zasiłek opiekuńczy - 80% podstawy wymiaru.

Jeśli zatem zasiłek macierzyński przysługuje w innej procentowo wysokości (np. za cały okres w wysokości 80% podstawy wymiaru) niż poprzednio pobierane świadczenie (np. zasiłek chorobowy w okresie ciąży w wysokości 100% podstawy wymiaru), mimo pozostawienia podstawy wymiaru zasiłku bez zmian, za taką samą ilość dni inna będzie kwota należnego świadczenia (przykład 2).

Zmniejszenie zasiłku

Pracownik może łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu. Taką możliwość przewiduje art. 182¹ § 5, art. 182^1a § 6 oraz art. 183 § 4 Kodeksu pracy, z tym zastrzeżeniem, że praca ta może być wykonywana w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

W takim przypadku:

odpowiednio dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy oraz
wysokość zasiłku macierzyńskiego, w oparciu o art. 29 ust. 7 ustawy zasiłkowej, pomniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z wymienionych urlopów z wykonywaniem pracy.

Przykład 1

Pracownik, którego żona 29 września 2014 r. urodziła dziecko, w dniu 17 czerwca 2015 r. wystąpił do swojego pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu ojcowskiego w okresie od 6 do 19 lipca 2015 r. Żona pracownika korzystała z podstawowego urlopu macierzyńskiego w okresie od 29 września 2014 r. do 15 lutego 2015 r. i z tego tytułu otrzymywała zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. O dodatkowy urlop macierzyński oraz 10 tygodni urlopu rodzicielskiego wystąpił pracownik, który z tego tytułu otrzymał zasiłek macierzyński odpowiednio za okres:

od 16 lutego do 29 marca 2015 r. - w wysokości 100% podstawy jego wymiaru,
od 30 marca do 7 czerwca 2015 r. - w wysokości 60% podstawy wymiaru zasiłku.

O pozostałą część urlopu rodzicielskiego wystąpiła matka dziecka, której za okres od 8 czerwca do 27 września 2015 r. przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 60% podstawy jego wymiaru.

Mimo tego, że:

urlop ojcowski przypada w okresie, za który matce dziecka przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 60% podstawy jego wymiaru, a także
przed urlopem ojcowskim pracownik otrzymywał zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 60% podstawy jego wymiaru,

za okres urlopu ojcowskiego od 6 do 19 lipca 2015 r. otrzyma zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy jego wymiaru.

Biorąc pod uwagę długość przerwy między urlopem rodzicielskim, z którego korzystał pracownik, a urlopem ojcowskim (krótsza niż trzy pełne miesiące kalendarzowe), podstawę wymiaru obecnie przysługującego świadczenia stanowić będzie podstawa wymiaru wypłacanego ubezpieczonemu wcześniej zasiłku macierzyńskiego. Stanowić ją zatem będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od lutego 2014 r. do stycznia 2015 r.

Przykład 2

Podstawa wymiaru należnego pracownicy zasiłku chorobowego (odpowiednio wynagrodzenia chorobowego) wynosiła 2.157,25 zł. W okresie ciąży przysługiwało jej świadczenie w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, a zatem stawka dzienna wynosiła 71,91 zł, co wynika z wyliczenia:

2.157,25 zł × 100% : 30 = 71,91 zł.

Kilka dni po porodzie, który miał miejsce w maju 2015 r., pracownica wystąpiła do swojego pracodawcy z wnioskiem o udzielenie bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie po jego wykorzystaniu - urlopu rodzicielskiego, w pełnych wymiarach. Tym samym należny jej zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 80% podstawy jego wymiaru, co oznacza, że za każdy dzień urlopu otrzyma 57,53 zł, zgodnie z wyliczeniem:

2.157,25 zł × 80% : 30 = 57,53 zł.

O ile zatem np. za 30-dniowy kwiecień 2015 r. pracownica otrzymała zasiłek chorobowy w wysokości 2.157,30 zł (tj. 71,91 zł × 30 dni = 2.157,30 zł), to już za również 30-dniowy czerwiec 2015 r. należny jej zasiłek macierzyński wyniósł 1.725,90 zł (tj. 57,53 zł × 30 dni = 1.725,90 zł).

Tryb postępowania w celu uzyskania prawa do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku

Aby zasiłek macierzyński mógł być wypłacany w wysokości 80% podstawy jego wymiaru za okres wszystkich należnych urlopów, pisemny wniosek o udzielenie:

bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po takim urlopie - urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (odpowiednio zasiłku za okres tych urlopów) lub
bezpośrednio po podstawowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po takim urlopie - urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (odpowiednio zasiłku za okres tych urlopów),

powinien być złożony w ciągu 14 dni po:

porodzie lub
przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)