Gazeta Podatkowa nr 83 (2271) z dnia 16.10.2025

Elastyczna organizacja pracy a podstawa wymiaru zasiłku

W ramach elastycznej organizacji pracy może dojść do czasowego obniżenia wymiaru czasu pracy. Czy ma to wpływ na sposób ustalania podstawy wymiaru zasiłku i jak w takim przypadku uwzględniać składnik roczny, gdy dodatkowo pracownik wrócił z urlopu wychowawczego?

Z wątpliwościami w tym zakresie zwrócił się do nas jeden z Czytelników, którego pracownica przebywała na zwolnieniu lekarskim od 1 do 4 września 2025 r. Powróciła ona do pracy we wrześniu 2024 r. po 2-letnim urlopie wychowawczym, a w lutym 2025 r. wypłacono jej trzynaste wynagrodzenie za 2024 r. W okresie od 25 lipca do 10 sierpnia 2025 r. pracownica korzystała z elastycznej organizacji pracy, w oparciu o art. 188¹ § 2 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2025 r. poz. 277), obniżając wymiar czasu pracy z pełnego do 1/2 etatu. Od 11 sierpnia 2025 r. powróciła do pracy na pełny etat. Czytelnik zadał w tej sprawie pytania: Czy w tej sytuacji złożenie wniosku o obniżenie etatu należało traktować dla celów świadczeń chorobowych na takich samych zasadach, jak zmianę etatu, co skutkowałoby ustaleniem podstawy wymiaru zasiłku w oparciu o wynagrodzenie za wrzesień 2025 r. jako pełny miesiąc kalendarzowy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu po zmianie etatu? Ponadto, skoro trzynaste wynagrodzenie wypłacone było za okres pracy w pełnym wymiarze, to czy należało je uzupełnić do pełnej wysokości za cały 2024 r. i przyjąć do podstawy zasiłku w wysokości 1/12?

Uwzględniany okres

Podstawę wymiaru świadczenia chorobowego należnego pracownikowi z założenia stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone mu za okres 12 lub - przy krótszym okresie zatrudnienia - pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia poprzedzających powstanie niezdolności do pracy/prawa do zasiłku. Tak wynika z art. 36 ust. 1 i ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2025 r. poz. 501), zwanej ustawą zasiłkową. Ustawodawca jednak w art. 40 tej ustawy zastrzegł, iż w razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, która nastąpiła w miesiącu powstania niezdolności do pracy/prawa do świadczenia lub w miesiącach poprzedzających tę niezdolność/to prawo, podstawę wymiaru świadczenia chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy.

Co prawda w przypadku pracownicy, o której mowa w pytaniu, do obniżenia wymiaru czasu pracy doszło w trybie art. 188¹ § 2 K.p., a więc z zastosowaniem elastycznej organizacji pracy (patrz ramka), a nie w ramach zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy. Jednak moim zdaniem, z uwagi na to, że ostatecznie i tak doszło tu do zmiany wymiaru czasu pracy w miesiącu poprzedzającym powstanie niezdolności do pracy, co niewątpliwie wiązało się ze zmianą wynagrodzenia za pracę, należy zastosować art. 40 ustawy zasiłkowej.

Biorąc pod uwagę fakt, iż przed powstaniem niezdolności do pracy zdążyła ona powrócić do pracy na pełny etat, ale zachorowała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego w tym "nowym" wymiarze czasu pracy - za podstawę wymiaru świadczenia chorobowego należy przyjąć przede wszystkim wynagrodzenie, które otrzymałaby, gdyby przepracowała ten pełny miesiąc kalendarzowy w pełnym wymiarze czasu pracy (art. 37 ustawy zasiłkowej), tj. za wrzesień 2025 r., po pomniejszeniu o wartość odpowiadającą 13,71%.

13. wynagrodzenie

Jeśli chodzi o wspomniany składnik roczny, to z założenia wlicza się go do podstawy świadczenia w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 42 ust. 3 ustawy zasiłkowej). Ponieważ jednak przez część tego roku pracownica była nieobecna w pracy z powodu przebywania na urlopie wychowawczym rozpoczętym przed tym rokiem, zgodnie z wyjaśnieniami ZUS (patrz tabela), zawartymi w komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie www.zus.pl, ten roczny składnik powinien być uwzględniony w wysokości proporcjonalnej do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy po powrocie z urlopu wychowawczego w roku, z którego składnik za okresy roczne podlega uwzględnieniu w podstawie zasiłku (przykład), a nie - jak sugeruje Czytelnik - 1/12 kwoty uzupełnionej do pełnego roku.

Warto podkreślić, iż czasowe wprowadzenie elastycznej organizacji pracy nie wpłynęło na sposób uwzględnienia rocznego składnika wynagrodzenia w podstawie zasiłku, ponieważ zmiana wymiaru czasu pracy miała miejsce po zakończeniu roku poprzedzającego tę niezdolność i jednocześnie pracownica przed powstaniem niezdolności do pracy zdążyła wrócić na pełny etat, tj. na wymiar czasu pracy świadczonej w 2024 r.