Kiedy można zrezygnować z zasiłku macierzyńskiego?

Kobieta, która w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko, nabywa uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego. Przy czym przyznanie tego świadczenia nie obliguje do pełnego jego wykorzystania. Istnieją bowiem okoliczności, które pozwalają na rezygnację z zasiłku macierzyńskiego i to nie zawsze na poczet drugiego z rodziców.

Prawo do zasiłku

Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy m.in. jako okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Okres tych urlopów, wyrażany w tygodniach (gdzie tydzień odpowiada 7 dniom kalendarzowym), jest zróżnicowany w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie (patrz tabela).

**Wymiar urlopów, za okres których przysługuje zasiłek macierzyński**
Liczba dzieci urodzonych przy jednym porodzie	Okres należnego urlopu
Liczba dzieci urodzonych przy jednym porodzie	macierzyńskiego	rodzicielskiego	łącznie
jedno dziecko	20 tygodni	do 32 tygodni	do 52 tygodni
dwoje dzieci	31 tygodni	do 34 tygodni	do 65 tygodni
troje dzieci	33 tygodnie		do 67 tygodni
czworo dzieci	35 tygodni		do 69 tygodni
pięcioro i więcej dzieci	37 tygodni		do 71 tygodni

Kalkulator urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.

Za okres urlopu macierzyńskiego

Z zasiłku macierzyńskiego za okres przewidziany przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego z reguły korzysta ubezpieczona matka dziecka. Urlop ten należny jest bowiem pracownicy obligatoryjnie w związku z urodzeniem dziecka w okresie zatrudnienia. Co prawda ubezpieczona może zrezygnować z tego świadczenia, jednak wyłącznie na ustalonych przez ustawodawcę warunkach.

Rezygnacja matki dziecka z zasiłku macierzyńskiego może nastąpić po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie i to pod warunkiem, że o zasiłek macierzyński za niewykorzystany okres wystąpi ubezpieczony ojciec dziecka.

Świadczenie to przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, w okresie przypadającym bezpośrednio po terminie rezygnacji z części zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną.

Nieco krótszy okres wykorzystania zasiłku macierzyńskiego wymagany jest od ubezpieczonej matki dziecka legitymującej się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym. Może ona zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie. W tym przypadku jednak o zasiłek macierzyński za niewykorzystany okres powinien wystąpić ubezpieczony ojciec dziecka albo inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny spełniający wymienione wcześniej warunki.

Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego dla ubezpieczonego ojca dziecka lub innego ubezpieczonego członka rodziny zmniejsza się o okres wypłaty tego zasiłku ubezpieczonej - matce dziecka.

W efekcie zasiłek macierzyński powinien być wykorzystany (tylko przez matkę dziecka albo przez matkę i ojca dziecka lub innego członka rodziny) za pełny wymiar należnego urlopu macierzyńskiego.

Stanowi o tym art. 29 ust. 1 pkt 1, ust. 3 i 5 oraz art. 29a ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Za okres urlopu rodzicielskiego

Nieco inaczej sprawa wygląda z zasiłkiem macierzyńskim za okres przewidziany przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego. Ze świadczenia tego mogą, w tym jednocześnie, korzystać oboje ubezpieczeni rodzice dziecka. Przy czym łączny okres zasiłku macierzyńskiego nie może przekraczać wymiaru urlopu rodzicielskiego określonego przepisami Kodeksu pracy.

Urlop ten, a tym samym zasiłek za okres tego urlopu, przyznawany jest na zasadach określonych w art. 182^1a oraz art. 182^1c-182^1g Kodeksu pracy, tj.:

bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego - przy czym urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu,
jednorazowo albo nie więcej niż w 4 częściach, w wymiarze wielokrotności tygodnia, z których żadna część - poza nielicznymi wyjątkami - nie może być krótsza niż 8 tygodni,
nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.

W celu uzyskania prawa do tego urlopu (zasiłku) wymagany jest pisemny wniosek pracownika (ubezpieczonego). Z założenia powinien on być złożony odpowiednio:

w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu,
nie później niż przed rozpoczęciem korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu.

Przy czym za sprawą art. 179¹ Kodeksu pracy, pracownica nie później niż w ciągu 21 dni po porodzie może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Co istotne, może ona później zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości lub w części i powrócić do pracy. Pisemny wniosek w tej sprawie pracownica powinna złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy. Jednak za zgodą pracodawcy może w każdym czasie zrezygnować z urlopu rodzicielskiego i powrócić do pracy (wówczas wykorzystana część urlopu nie musi być wielokrotnością tygodnia, a jego wymiar może być krótszy od wymaganego).

W przypadku rezygnacji z urlopu rodzicielskiego albo jego części przez pracownicę - matkę dziecka, z wnioskiem o niewykorzystaną całość albo część urlopu rodzicielskiego i o zasiłek macierzyński za okres tego urlopu może (ale nie musi) wystąpić pracownik - ojciec dziecka, składając pisemny wniosek w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Również on jednak może później zrezygnować z tego urlopu, podobnie jak pracownicy ubiegający się o ten urlop na bieżąco, tj. w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z niego.

Pracownik za zgodą pracodawcy może w każdym czasie zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego i powrócić do pracy.

Zasady rezygnacji z urlopu rodzicielskiego mają odpowiednie zastosowanie do osób ubezpieczonych niebędących pracownikami, które wystąpią z wnioskiem o zaprzestanie wypłaty zasiłku macierzyńskiego za cały lub część okresu ustalonego przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego. Przy czym w ich przypadku pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części należy złożyć nie później niż przed przystąpieniem do pracy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.)