Gazeta Podatkowa nr 6 (1463) z dnia 18.01.2018

Preferencyjne składki ZUS a wysokość zasiłku macierzyńskiego

Opłacając składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie chorobowe, na preferencyjnych zasadach, osoby prowadzące własną pozarolniczą działalność gospodarczą muszą liczyć się z tym, iż w razie niezdolności do pracy należne im świadczenie będzie odpowiednio niskie. Jedynie zasiłek macierzyński może być podwyższony do zagwarantowanej przez ustawodawcę kwoty.

Wysokość świadczeń

Osoby prowadzące własną pozarolniczą działalność gospodarczą, podlegające z tego tytułu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, w razie choroby, konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny albo macierzyństwa mogą (po spełnieniu określonych warunków) korzystać ze stosownych świadczeń, zwanych dalej świadczeniami chorobowymi.

Ich miesięczna wysokość wynosi odpowiedni procent (np. 80% lub 100%) podstawy wymiaru świadczenia, obliczanej z założenia w oparciu o przychód ubezpieczonego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Pod pojęciem przychodu należy rozumieć kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tej podstawy. Tak wynika z art. 48 i art. 3 pkt 4 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Podstawę wymiaru zasiłku za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część przychodu stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. Stawkę dzienną świadczenia (SDŚ) natomiast oblicza się przez pomnożenie podstawy jego wymiaru (PWZ) przez odpowiedni procent jego miesięcznej wysokości (PWŚ) i podzielenie przez 30, zgodnie ze wzorem:

SDŚ = PWZ × PWŚ : 30.

Konsekwencje preferencji składkowych

Niektóre osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą korzystają z możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie chorobowe, na tzw. preferencyjnych zasadach, określonych w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778), tj. od kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia. Muszą one liczyć się z tym, iż w razie zaistnienia określonego ryzyka, podstawa wymiaru należnego im świadczenia zostanie obliczona w oparciu o taką właśnie bardzo niską podstawę wymiaru składek. Ponieważ ta grupa ubezpieczonych nie została objęta gwarancją najniższej podstawy wymiaru zasiłku (taka została przewidziana wyłącznie dla ubezpieczonych będących pracownikami, do których wynagrodzenia mają zastosowanie przepisy ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę), znajdzie to również swoje odzwierciedlenie w wysokości samego świadczenia.

Co więcej, podstawa ta może obowiązywać przez bardzo długi okres. W świetle art. 43 ustawy zasiłkowej, podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się bowiem na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego

Świadczenia chorobowe wypłacane są w ustalonej wysokości, na którą składa się odpowiednia liczba stawek dziennych danego świadczenia. Przy czym stawki te mogą być jednakowe (np. 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres) albo zróżnicowane - gdy za dany okres przysługuje świadczenie w różnej wysokości (np. 70% podstawy zasiłku za okres pobytu w szpitalu i 80% tej podstawy za pozostały okres niezdolności do pracy z powodu choroby).

Nieco inaczej wygląda sprawa z zasiłkiem macierzyńskim za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Za sprawą art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej, w przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych (pdof) okaże się niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych, a więc od 1.000 zł, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na pdof podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego.

Jeśli natomiast zasiłek macierzyński przysługuje:

• za część miesiąca - stosowne podwyższenie ustala się proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany zasiłek macierzyński,
   
• z więcej niż jednego tytułu - podwyższenie zasiłku macierzyńskiego przysługuje, gdy łączna kwota wypłacanych zasiłków macierzyńskich jest niższa niż wysokość świadczenia rodzicielskiego.

Podwyższenia zasiłku macierzyńskiego w przypadku osób prowadzących własną działalność pozarolniczą dokonuje ZUS, będący płatnikiem świadczenia, także wówczas, gdy przedsiębiorca ma prawo do zasiłku macierzyńskiego również z innego tytułu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017 r. poz. 1368)