Zasiłek opiekuńczy dla przedsiębiorcy za dni opieki nad zdrowym dzieckiem

Od kilku lat prowadzę działalność gospodarczą i z tego tytułu podlegam ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obecnie żona przebywa w szpitalu, a ja zajmuję się trzyletnim dzieckiem. Czy mogę ubiegać się w ZUS o wypłatę zasiłku opiekuńczego? Jeżeli tak, to przez jaki okres może być wypłacany taki zasiłek?

Jeżeli nie ma innego domownika mogącego zapewnić opiekę dziecku, a żona Czytelnika przed pójściem do szpitala sprawowała stałą opiekę nad dzieckiem, to może on ubiegać się o wypłatę zasiłku opiekuńczego za okres pobytu żony w szpitalu. Takie rozstrzygnięcie wynika z art. 32 ustawy zasiłkowej. Gdyby po wyjściu ze szpitala żona nadal nie mogła zapewnić opieki dziecku, to Czytelnik będzie mógł ubiegać się o dalszą wypłatę zasiłku, z zastrzeżeniem, o którym mowa w dalszej części artykułu.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu (zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie) zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki m.in. nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 w przypadku, gdy małżonek - stale opiekujący się dzieckiem - nie może sprawować tej opieki z powodu:

porodu lub choroby, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej (art. 32 ust. 1 pkt 1 lit. b i c ustawy zasiłkowej).

Za małżonka stale opiekującego się dzieckiem uważa się, np. małżonka niezatrudnionego lub przebywającego na urlopie wychowawczym. Z uprawnień do zasiłku opiekuńczego mogą korzystać także rodzice niepozostający w formalnym związku małżeńskim.

Zwracamy uwagę! Pobyt matki dziecka w szpitalu nie uprawnia ojca dziecka do zasiłku opiekuńczego, jeżeli przed pójściem do szpitala matka dziecka pracowała, a dziecko przykładowo uczęszczało do przedszkola. W czasie pobytu matki w szpitalu dziecko może nadal uczęszczać do przedszkola, a ojciec dziecka może dalej prowadzić działalność. Jednakże każde z rodziców, w zależności od charakteru ich pracy, może być uznane za osobę stale opiekującą się dzieckiem nawet wówczas, gdy dziecko uczęszcza do żłobka lub przedszkola.

Przykład

Ojciec dziecka prowadzi zakład naprawy urządzeń elektrycznych czynny od poniedziałku do piątku w godzinach od 9⁰⁰do 18⁰⁰. Matka dziecka świadczy pracę w godzinach od 7⁰⁰do 15⁰⁰. Przed pójściem do szpitala matka zapewniała opiekę dziecku po godzinach swojej pracy, do zakończenia pracy przez ojca. Jej pobyt w szpitalu powoduje, że dziecko przez część dnia pozostałoby bez opieki, zatem w okresie pobytu matki dziecka w szpitalu ojcu przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego.

Ważne: Prawo do zasiłku opiekuńczego nie przysługuje w przypadkach, gdy poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogący zapewnić opiekę dziecku.

Do osób mogących zapewnić opiekę dziecku nie zalicza się pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie oraz osób:

całkowicie niezdolnych do pracy (także zaliczonych do I lub II grupy inwalidzkiej),
chorych (np. przebywających na zwolnieniach lekarskich),
które z uwagi na wiek są niesprawne fizycznie lub psychicznie,
prowadzących gospodarstwo rolne,
prowadzących działalność pozarolniczą, które nie mogą regulować swojego czasu pracy w sposób dowolny (mają ustalone godziny pracy),
niezobowiązanych do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawiają sprawowania opieki.

W przypadkach sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat (lub chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat), okres przez który może być wypłacany zasiłek opiekuńczy wynosi 60 dni w roku kalendarzowym. Limit ten jest przewidziany dla obojga rodziców, bez względu na liczbę dzieci. Jeżeli więc matka dziecka przed pójściem do szpitala korzystała z zasiłku opiekuńczego, to ojciec może otrzymać zasiłek tylko przez okres pozostały do wyczerpania limitu 60 dni.

Przyznanie i wypłata zasiłku opiekuńczego nastąpi po złożeniu w ZUS druku ZUS Z-3b, wniosku o uzyskanie zasiłku opiekuńczego (ZUS Z-15) oraz zaświadczenia - na zwykłym druku - wystawionego przez lekarza, upoważnionego do wystawiania zaświadczeń lekarskich, zawierającego:

imię i nazwisko małżonka stale opiekującego się dzieckiem (tu żony Czytelnika),
okres i przyczynę konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem,
imię i nazwisko dziecka, nad którym ma być sprawowana opieka,
pieczątkę i podpis wystawiającego zaświadczenie.

Takie wymogi zostały określone w § 23 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. poz. 444).