Gazeta Podatkowa nr 102 (934) z dnia 20.12.2012

Z nowym rokiem - nowy wymiar zasiłku opiekuńczego

Osoby ubezpieczone korzystają ze świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych nie tylko wówczas, gdy same chorują. Okolicznością uzasadniającą przyznanie zasiłku jest także m.in. konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny. Z zasiłku opiekuńczego, bo o nim tutaj mowa, można jednak korzystać przez ograniczoną w danym roku kalendarzowym liczbę dni. Jej przekroczenie skutkuje brakiem prawa do świadczenia, jednak wyłącznie do końca danego roku. Od 1 stycznia limit należnego zasiłku liczony jest bowiem od początku, na "konto" nowego roku kalendarzowego.

Prawo do świadczenia

Z prawa do zasiłku opiekuńczego mogą korzystać wszystkie osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu, zarówno obowiązkowo (np. pracownicy), jak i na zasadzie dobrowolności (np. osoby zatrudnione na umowę zlecenia, osoby prowadzące własną działalność pozarolniczą).

Świadczenie to przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia, a więc bez tzw. okresu wyczekiwania, na zasadach określonych w art. 32, 33-35 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową. Okolicznością uzasadniającą jego przyznanie jest brak możliwości wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• dzieckiem (własnym ubezpieczonego lub jego małżonka, przysposobionym albo obcym przyjętym na wychowanie i utrzymanie):
   
  • zdrowym do ukończenia 8 lat - w przypadkach, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej,
     
  • chorym do ukończenia 14 lat,
     
• innym chorym członkiem rodziny.

Przy czym za członków rodziny uznaje się tu: małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat, o ile pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Brak innego opiekuna

Przedstawienie stosownych dokumentów, potwierdzających konieczność sprawowania opieki nad wymienionymi wcześniej osobami, tj. odpowiednio:

• oświadczenia ubezpieczonego,
   
• zaświadczenia wystawionego przez lekarza na zwykłym druku,
   
• zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA,

nie jest jednak wystarczające dla uzyskania prawa do zasiłku opiekuńczego.

Świadczenie to nie przysługuje bowiem, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Ograniczenie to, wynikające z art. 34 ustawy zasiłkowej, nie dotyczy jedynie opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Ograniczona liczba dni

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku za każdy dzień sprawowania opieki, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Można z niego jednak korzystać jedynie przez ograniczoną w danym roku kalendarzowym liczbę dni, która wynosi odpowiednio:

• 60 dni - na dziecko,
   
• 14 dni - na innego członka rodziny.

Przy czym łącznie nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym.

Zasada ta obowiązuje niezależnie od liczby członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki. W rodzinach wielodzietnych, zwłaszcza gdy dzieci często chorują, wymiar ten często okazuje się niewystarczający. Jego przekroczenie skutkuje brakiem prawa do zasiłku, mimo że nieobecność w pracy jest usprawiedliwiona. Należy jednak podkreślić, iż taki stan utrzymuje się jedynie do końca danego roku. Od 1 stycznia następnego roku obowiązuje już bowiem nowy limit, liczony od początku.

Niezbędne oświadczenie

Aby płatnik zasiłku (odpowiednio płatnik składek lub ZUS) mógł ustalić prawo do zasiłku, konieczne jest przedłożenie wypełnionego przez ubezpieczonego oświadczenia na druku ZUS Z-15. W nim zainteresowany uzyskaniem świadczenia wskazuje m.in.:

• czy, i ewentualnie w jakim okresie, inny domownik może zapewnić opiekę dziecku lub innemu choremu członowi rodziny,
   
• czy sam ubezpieczony, a także inni członkowie rodziny, i ewentualnie w jakim wymiarze, korzystali w danym roku kalendarzowym z zasiłku opiekuńczego.

Poza limitem

Warto dodać, że ustawa zasiłkowa w art. 32a przewiduje również dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Przyznawany jest on w przypadku, gdy matka dziecka, pobierająca zasiłek macierzyński w wymiarze do 8 tygodni po porodzie, wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Świadczenie to przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przez okres pobytu matki dziecka w szpitalu, w wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni.

Co istotne, wymiar tego dodatkowego zasiłku nie jest związany z rokiem kalendarzowym i nie podlega wliczeniu do 60-dniowego limitu zasiłku opiekuńczego, wypłacanego w oparciu o art. 32 ustawy zasiłkowej.

Świadczenia z tytułu opieki sprawowanej na przełomie roku kalendarzowego

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.)